کمالوندی: غربی‌ها به وعده‌های خود در قبال ایران عمل نکردند
1401/12/610:37
سخنگو و معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران گفت: غربی‌ها به وعده‌های خود درباره برنامه هسته‌ای ایران هرگز عمل نکردند.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان انرژی اتمی ایران، بهروز کمالوندی، سخنگو و معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران در مصاحبه با شبکه تلویزیونی پرس تی وی اظهار کرد: انتشار این نوع گزارش‌های آژانس موضوع جدیدی نیست که اخیرا انجام شده باشد؛ ما در چند ماه اخیر شاهد گزارش‌های متعددی بوده ایم. غربی‌ها به وعده‌های خود هیچ‌گاه عمل نکردند.
کمالوندی در پاسخ به پرسش مجری برنامه پرس تی وی درباره اظهارات رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در زمینه گزارش بازرسی‌ها و نیز ادعای اینکه ایران تغییراتی را در تاسیسات فردو انجام داده بدون آنکه اطلاعات طراحی آن‌را به آژانس ارایه کند، گفت: انتشار این نوع گزارش‌های آژانس موضوع جدیدی نیست که اخیرا انجام شده باشد؛ ما در چند ماه اخیر شاهد گزارش‌های متعددی بوده‌ایم. متاسفانه با وجود اینکه این گزارش‌ها فنی هستند، معتقدیم از آنها سوء استفاده سیاسی می کنند. این مسایل باید بین ما و آژانس حل و فصل شوند و دیگران نباید در این موضوعات دخالت کنند؛ بویژه مادامی که تحقیقات کامل نشده، آژانس نباید این گزارش‌ها را منتشر کند.
وی تصریح کرد: در گذشته هم متاسفانه در سه یا چهار مورد شاهد بوده‌ایم که چنین موضوعی روی داده و اخیرا آژانس مدعی شده است ما وضعیت روش غنی‌سازی ۶۰ درصد را در تاسیسات فردو تغییر داده‌ایم بدون آنکه اطلاعات طراحی جدید را داده باشیم. ما به آژانس پاسخ داده‌ایم و اعلام کرده‌ایم که اطلاعات طراحی و ارایه شده شامل روش‌های مختلف غنی‌سازی ۶۰ درصد بوده و روش جدید را هم شامل می‌شود. وی تاکید کرد: تغییرات روشی در رابطه با غنی‌سازی در این درصد با اطلاعات طراحی ارایه شده متفاوت نیست. ورودی و خروجی تغییر یافته است اما این تغییر با اطلاعات طراحی ارایه شده هیچ مغایرتی ندارد. طبیعی است که چنانچه تغییرات جدیدی در روش غنی‌سازی انجام شود شما باید پیشاپیش این موضوع را به آژانس اطلاع داده و جزییات را بر اساس وظایف پادمانی به آژانس اطلاع دهید؛ اما همانطور که گفتم اطلاعات ارایه شده هر دو روش را شامل می‌شده است.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران افزود: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ابتدا و زمانی که برای بازدید آمد، موارد زیادی بازدید انجام داد. آنها اعلام کردند تغییراتی صورت گرفته است و ما گفتیم تغییر صورت گرفته لیکن روش جدید قبلا و در قالب اطلاعات طراحی به آژانس ارایه شده است. ما به آنها گفتیم که بازرس شما اشتباه گزارش کرده است، زیرا تغییر جدید قبلا پیش‌بینی و اعلام شده است. به نظرم آژانس به فوریت نظر ما را به خاطر منافع سیاسی برخی‌ها قبول نکرد. آنها از ما درخواست توضیح کردند و ما به آنها توضیح دادیم. آنها همچنان از ما توضیح می‌خواهند و ما به این مسایل پاسخ می‌دهیم. ما این توضیحات را بر اساس موافقت نامه‌ای که با آژانس داشته ایم، ارایه می‌دهیم. ما نباید هیچ تغییری بر اساس بند ۴۵ بدون اطلاع قبلی به آژانس داشته باشیم، زیرا دفعات و شدت بازرسی‌ها باید بر اساس هر روش به طور تخصصی تعیین و بین دو طرف توافق شود .
وی تاکید کرد: ما می‌دانیم که باید چگونه کار خود را انجام دهیم، ما توضیحات لازم را ارایه کردیم و به نظر می‌رسد بازرسان اشتباه کرده‌اند. پس از اینکه بازرسان به اینجا آمدند و بازرسی دوباره انجام دادند و ارایه توضیحات از طرف ما، بازرس به وین اعلام کرد ایران تغییری در زیرساخت‌های غنی‌سازی ایجاد نکرده است. هنگامی‌که ما برای شفاف سازی توضیحات لازم را ارایه کردیم، لازم نبود که گزارشی ارایه شود. متاسفانه آژانس گزارشی ارایه کرد که مایه سوء استفاده سیاسی شد به‌طوری‌که 2 یا سه روز پس از این گزارش، سه کشور اروپایی و آمریکا بیانیه‌ای علیه ایران منتشر کردند؛ در حالی‌که هیچ نقضی صورت نگرفته است. سرعت این کشورها در انتشار بیانیه نشان داد که از پیش به دنبال انتشار آن بوده‌اند. آنها در این نمایش خود بسیار شتابزده عمل کردند. آنها حتی به خود زحمت ندادند برای ۲ تا سه روز منتظر گزارش جدید بمانند و متاسفانه اقدامات آنها هم اکنون هم روی می‌دهد.
کمالوندی گفت: اخیرا نشریه بلومبرگ مطلبی را منتشر کرده است و آنها موضوع جدیدی را مطرح کرده اند و مدعی شده اند ایران غنی‌سازی ۸۴ درصدی را آغاز کرده است. اول از همه باید بگویم که ما غنی‌سازی بیشتر از ۶۰ در صد تا کنون نداشته‌ایم بلکه آنچه آژانس مشاهده کرده است ذره ای کوچک‌تر از اتم بود که حتی نمی‌توان آن را در زیر میکروسکوپ مشاهده کرد. آنها حالا مدعی شده‌اند که با توجه به اینکه ذره ۸۴ درصدی را دیده‌اند، پس غنی‌سازی ۸۴ درصدی صورت گرفته است. حتی اگر چنین ذره‌ای را مشاهده کرده باشند این یک موضوع طبیعی است. برای مثال زمانی که ما غنی‌سازی ۵ درصدی انجام می‌دهیم ذره ۱۷ درصدی در آن مشاهده می‌‌شد یا زمانی‌که غنی‌سازی ۲۰ درصدی انجام می‌دهیم ذره ۵۷ در صدی در آن دیده می‌شود.
وی ادامه داد: ما نمونه‌های مشابه از سوالات آژانس در این رابطه را در اختیار داریم که پاسخ آنها را داده‌ایم و موضوع بدون سر و صدا و جنحال حل شده و مکاتبات آنها موجود است. اتفاقات فنی، موضوعی و رویداد طبیعی در مقوله غنی‌سازی است برای مثال شما به دستگاه غنی‌سازی خوراک با غنای ۵ درصد را می‌دهید و ماده با غنای ۲۰ درصد دریافت می‌کنید. این دستگاه‌ها به سرعت می‌چرخند. زمانی که خوراک دستگاه به دلایل فنی کاهش می‌یابد در نتیجه میزان غنی‌سازی هم ممکن است به دفعات افزایش یابد که موضوع مهمی نیست. شما باید در خط پایان بدانید که چه نوع غنی‌سازی صورت گرفته است.
کمالوندی خاطرنشان کرد: باید بگویم که غنی‌سازی ما فعلا در سطح ۶۰ درصد است و اگر بخواهیم بیشتر غنی‌سازی کنیم، آن را رسما اعلام می‌کنیم همانطوری‌که تا کنون گفته‌ایم و مشکلی در این رابطه وجود ندارد. اگر بخواهیم اورانیوم را بیش از ۶۰ درصد غنی‌سازی کنیم به آسانی آن را اعلام می‌کنیم.
وی عنوان کرد: به خوبی مشاهده می‌شود که یک توطئه در اینجا در جریان است؛ در موارد گذشته آژانس در پاسخ به اینکه چرا موضوع در رسانه‌ها درز پیدا کرده است، می‌گفت ما گزارش خود را بین اعضای آژانس توزیع می‌کنیم و احتمالا اعضا آن‌را در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهند. آنها این ادعا‌ها را مطرح می‌کنند که البته کاملا نادرست است. ما در نامه‌ای به سوالات آژانس پاسخ داده‌ایم. اما این بار گزارشی برای اعضا هم در کار نبوده تنها نامه‌ای از آژانس به ما بوده که افشا شده است. در اینجا چه طرفی باید سرزنش شود؟ اگر در گذشته آژانس مدعی بود که گناهکار نیست، اما در این مورد کاملا گناهکار است. مکاتبات ما باید محرمانه باشد، اما این‌گونه نیست. سوالات آنها در رسانه‌ها منتشر می‌شود، اما پاسخ‌های ما منتشر نمی‌شود. این موارد، فضایی را برای آن‌هایی فراهم می‌کند که می‌خواهند ایران را متهم کنند. آنها هم اکنون ایران را متهم کرده‌اند که تعهدات خود را نقض کرده و به پادمان‌ها بی احترامی کرده است در حالی‌که ۱۵ گزارش فصلی آژانس در گذشته به‌خوبی نشان می‌دهد که ایران کاملا به تعهدات خود عمل کرده است.
وی تصریح کرد: بنده با توجه به تجربیات دیپلماتیکی که دارم، معتقدم هیچ منطقی در اقدامات آژانس مشاهده نمی‌شود و تردیدی نیست که در پس این موارد، اهداف سیاسی وجود دارد و هدف آنها بد جلوه دادن چهره جمهوری اسلامی ایران است.
تعهداتی فراتر از پادمان‌ها داشتیم
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران درباره این موضوع که در زمینه پایبندی به برنامه جامع اقدام مشترک، ایران با برخی از محدودیت‌ها در رابطه با برنامه هسته‌ای خود موافقت کرده بود. حالا با وجود اینکه برنامه جامع اقدام مشترک عملا مرده است، ایران هم اکنون به کدام تعهدات خود عمل نمی‌کند؛ اظهار کرد: توجه داشته باشید که تعهدات ما یک‌سال پس از خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک تا حد عمل به تعهدات پادمانی تنزل پیدا کرد. ما تعهداتی فراتر پادمان‌ها داشتیم و بر اساس برجام باید به تعهداتی بیش از پادمان‌ها عمل می‌کردیم. اما ما دوربین‌ها را خاموش کردیم و بسیاری از تعهدات خود را کاهش دادیم یا متوقف کردیم. ما اعلام کردیم مادامی که تحریم‌ها پابرجاست به تعهدات خود عمل نمی‌کنیم. تصمیم مقامات دولتی و قانون اقدام راهبردی مجلس سطح پایبندی ما به پادمان‌ها را تعیین کرد. روابط پادمانی هم معنای شفافی دارد. پادمان‌ها تنها بر روی مواد هسته‌ای تمرکز می‌کنند و ربطی به سانتریفیوژ‌ها ، تحقیقات و سایر موارد ندارد. اگر شما لیزر تولید می‌کنید این موضوع ربطی به تعهدات پادمانی پیدا نمی‌کند. مگر اینکه از لیزر در رابطه با غنی‌سازی استفاده شود که در این‌صورت باید این موضوع را اعلام کنیم.
وی خاطرنشان کرد: وظیفه ما شفاف بوده و وظیفه آژانس هم شفاف است. آژانس بین المللی انرژی اتمی نمی‌تواند بیش از خواسته‌های خود درخواستی داشته باشد. آنها نمی‌توانند به ما بگویند که چه تعداد سانتریفیوژ می‌توانیم داشته باشیم. آنها نمی‌توانند به ما بگویند که چه تعداد از این سانتریفیوژ‌ها نصب شده‌اند؛ این مورد ربطی به آژانس ندارد. البته ما تعهداتی بر عهده داریم. آژانس همچنین تعهدات دیگری را برعهده دارد. آژانس هر روز نمی‌تواند بیاید و بگوید که می‌خواهد راستی آزمایی انجام دهد.
کمالوندی افزود: آنها تعهداتی برعهده دارند و باید بازرسی‌های خود را انجام دهند. آنها نباید با بازرسی‌های خود مانعی در کار ما ایجاد کنند. ما باید در حد پادمان‌ها با آنها همکاری کنیم. آمار همکاری‌های ما به خوبی این واقعیت را نشان می‌دهد. ما بیشترین حد همکاری را در مقایسه با کشورهای دیگر داشته‌ایم. آنها نباید به مسایل دیگری در کنار مواد هسته‌ای رسیدگی کنند. بر اساس تعهدات در پادمان‌ها و معاهده ان پی تی، ایران حق دارد که غنی‌سازی را با هر درصدی که بخواهد انجام دهد. اگر ما بخواهیم که فراتر از ۶۰ درصد غنی‌سازی کنیم، ما این کار را انجام می‌دهیم و دلیلی برای نگرانی وجود ندارد، زیرا ما هیچ اقدامی مغایر پادمان‌ها انجام نمی‌دهیم. در مورد اخیر نیز ما این مورد را به طور شفاف اعلام کرده‌ایم که ما اکنون غنی‌سازی را فراتر از ۶۰ درصد انجام نمی‌دهیم.
وی عنوان کرد: اینکه آژانس دو ذره را در زیر میکروسکوپ ببیند به منزله این نیست که اعلام کند که ایران غنی‌سازی ۸۰ درصدی انجام می‌دهد. این نوع رویکرد هدفی به جز اهداف سیاسی ندارد. ما نامه‌های زیادی برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارسال و اعلام کرده‌ایم که غنی‌سازی را انجام می‌دهیم برای مثال اعلام کرده‌ایم که غنی‌سازی ۲۰ درصدی انجام می‌دهیم، اما در مواردی ذراتی فراتر از ۲۰ درصد در فرایند تولید پیدا می‌شود که امری طبیعی است. در گذشته این موارد گزارش نمی‌شد چرا حالا این موضوع مایه نگرانی شده است؟ به نظر من آنها می‌خواهند که با این اقدام بر ایران فشار آورند. ما در گذشته هم این موضوع را به طور علنی اعلام کرده‌ایم که آنها به دنبال فشار حداکثری ضد ایران هستند.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران افزود: زمانی‌که آنها از فشار حداکثری صحبت می‌کنند این به معنای فشار با استفاده از همه ابزار‌ها است. گاهی آنها از مسایل اقتصادی در این راه استفاده می‌کنند؛ گاهی اوقات از موضوعات سیاسی، گاهی اوقات از مسایل مرتبط با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ضد ایران استفاده می‌کنند. گاهی اوقات هم از موضوع حقوق بشر یا اتهام تروریسم اهداف خود را دنبال می‌کنند. زمانی‌که آنها نمی‌توانند از بهانه‌های قدیمی خود استفاده کنند بهانه‌ها و اتهامات ساختگی جدیدی را ضد ایران مطرح می‌کنند. آنها هیچ کشوری را با تبلیغات منفی خود به اندازه ایران بمباران نمی‌کنند. آنها شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی فارسی زبان زیادی را ایجاد کرده‌اند که ضد جمهوری اسلامی فعالیت می‌کنند. هرچند ممکن است مثلا رسانه‌های ضد چین را هم ایجاد کرده باشند اما حجم و تعداد رسانه هایی که به زبان فارسی علیه ایران فعالیت می‌کنند قابل مقایسه با دیگر کشورها نیست. بسیاری از اظهارات آنها دروغ است اما بیشتر این تبلیغات ضد ایران با اهداف سیاسی انجام می‌شود.
کمالوندی در پاسخ به این پرسش که براساس برنامه جامع اقدام مشترک طرف غربی متعهد شد که حمایت‌های فنی را از ایران داشته باشد. این قول تا چه اندازه محقق شده است؟ گفت: اگر ضمیمه سه برنامه جامع اقدام مشترک را مطالعه کنید، خواهید دید که آنها قول‌های همکاری‌های فراوان با ایران را داده‌اند و ممکن است از حجم و تعداد این قول همکاری‌ها تعجب کنید به‌طور مثال در رابطه با ایمنی، امنیت، تولید، ساخت و آزمایش سوخت اتمی، شتاب دهنده‌ها و گداخت هسته‌ای، مشارکت در پروژه ایتر و ... آنها قول‌های فراوانی داده‌اند اما متاسفانه آنها آنچه را امضا کردند و قول آن را دادند را اجرا نکردند و تنها روی کاغذ باقی ماند. ما تفاوت ذهنی با غربی‌ها داریم که باید به آن‌توجه شود. ما شرقی ها افرادی ذهن‌گرا هستیم، اما غربی افرادی عین‌گرا هستند. مثلا ما فتوای حرمت ساخت بمب هسته‌ای را داریم اما غربی‌ها چون عین‌گرا هستند آن‌را قبول ندارند. برای راحت کردن خیال خود می خواهند ایران کلا صنعت هسته‌ای نداشته باشد. از ابتدا آنها به دنبال ریشه‌کنی صنعت هسته‌ای ما بودند. اوباما خودش گفت که اگر می‌توانست تمامی پیچ و مهره‌های برنامه هسته‌ای ایران را بازمی کرد. اما او سپس عقب نشینی کرد.
وی ادامه داد: زمانی که ما قولی می‌دهیم به عمل کردن به آن هم توجه داریم اما طرف مقابل به قول و تعهداتش عمل نمی‌کند لذا نباید به حرف‌های غربی‌ها اعتماد کنیم. در سطح بین‌المللی ضمانت اجرایی نداریم و اگر هم باشد بسیار ضعیف است و اعتباری ندارد. بسیاری از اوقات کشوری قولی می‌دهد و آن را اجرا نمی‌کند بنابراین تنها قول آنها نمی‌تواند تضمین محکمی باشد. شورای امنیت سازمان ملل هم اکنون به گونه‌ای است که در جهت منافع غرب عمل می‌کند. ما شاهد وضعیتی مشابه درباره شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستیم. اگر ما شکایتی از آژانس را به شورای حکام بدهیم، آنها با آن سیاسی رفتار می‌کنند، اما زمانی که آمریکا و اروپا حرفی را می‌زنند آن‌گاه ضد ایران بیانیه صادر می‌کنند. بنابراین به آنها امیدی نیست. خوب در چنین وضعیتی ایران باید شکایت خود درباره اینکه یک بازرس آژانس گزارش اشتباه صادر کرده است را به کجا ارایه کند؟ این مسایل پیشتر هم روی داده است. آنها سال‌ها مسایل زیادی را ضد ایران مطرح کرده‌اند. آنها سه یا چهار سال اتهاماتی را درباره آلودگی پلوتونیوم ضد ما مطرح کردند. اما بعدا این مسایل حل و فصل شد و معلوم شد که اساس اتهامات آنها اشکال داشته و آلودگی از خارج به ایران منتقل شده بود. آنها از این اتهامات برای ۴ یا ۵ سال به عنوان تبلیغات ضد ایران استفاده کردند. زمانی‌که این موضوع حل شد بدون اعتراف به اشتباه خود به دنبال مسایل دیگر رفتند تا فشار‌ها را با استفاده از سایر موضوعات بر ایران افزایش دهند. آنها به خوبی می‌دانستند که هیچ موضوعی وجود ندارد، اما این مسایل را مطرح کردند تا فضا را به نفع خود تغییر دهند.
کمالوندی بیان کرد: زمانی‌که این مسایل حل و فصل شد، آن‌گاه به دنبال اتهام زنی‌های دیگری رفتند. بنابراین نباید به آنها اعتماد کرد. ما اعلام کرده‌ایم که اگر تعهدی وجود داشته باشد باید دوجانبه باشد.این درست نیست که ما به تعهدات خود عمل کنیم و آنها به تعهدات خود عمل نکنند. این روشی است که غرب به آن روی می‌آورد از شما اجرای تعهدات را می‌خواهد اما به تعهدات خود عمل نمی‌کند. برخلاف طرز فکر کشورهای غربی، طرز فکر کشورهای شرقی و اسلامی متفاوت است زیرا ما بیشتر ذهن گرا هستیم و نباید فراموش کنیم که در برابر غرب قرار داریم. ما به تمامی سوالات آژانس پاسخ داده‌ایم و هیچ مساله‌ای وجود ندارد که ما پاسخ آن را نداده باشیم. به نظرم آنها باز هم مسایل و مطالب دیگری را پیدا و مطرح خواهند کرد.
صنعت هسته‌ای، ضروری و حیاتی است
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران گفت: از آنجا که به ۲۰ فروردین نزدیک هستیم و این روز، سالروز انرژی هسته‌ای ایران است، می‌خواهم برخی موارد را درباره صنعت هسته‌ای بیان کنم. صنعت هسته‌ای ما در مقایسه با اندازه و جمعیت کشور به‌عنوان کشور متوسط صنعتی، ضروری و حیاتی است. صنعت هسته‌ای به تولید رادیوداروها مرتبط است و ایران یک میلیون بیمار دارد که از این رادیوداروها استفاده می‌کنند. شرکت پارس ایزوتوپ که در این عرصه کار می‌کند را آمریکا در لیست تحریم قرار داد و از آنجایی‌که آنها مدعی هستند که دارو و غذا مشمول تحریم نمی‌شود این شرکت نامه‌‌هایی به خزانه‌داری آمریکا نوشت و فعالیت خود را توضیح داد، اما بعد از مدت‌ها و چندین بار مکاتبه در نهایت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که چون این شرکت وابسته به سازمان انرژی اتمی ایران است، نمی‌تواند آن‌را از لیست تحریم بیرون بیاورد. این در حالی‌است که در کشورهای دیگر شرکت‌های مشابه با توجه به ضرورت استفاده از راکتورهای اتمی برای تولید رادیوداروها به سازمان‌های انرژی اتمی خود وابسته هستند. اقدامات غربی‌ها سبب شده است که جان بیماران ایرانی به خطر بیافتد. اگر ما نمی‌توانستیم این رادیوداروها را تولید کنیم الان با مشکلات زیادی روبرو می‌شدیم. بیمارستان‌ها برای خدمات‌رسانی به بیماران به این مواد نیاز دارند. آمریکا مانع این نوع خدمات‌رسانی می‌شود و در عین حال مدعی است که غذا و دارو را تحریم نمی‌کند، اما آنها از هیچ چیزی برای فشار آوردن بر ملت ایران دست برنمی‌دارند حتی اگر غذا و دارو باشد. اگر ما انرژی هسته‌ای نداشته باشیم ما رادیوداروها را در اختیار نخواهیم داشت. ما کاملا به قدرت هسته‌ای نیاز داریم. شما برای تولید برق تنها نمی‌توانید به بخش برق آبی تکیه کنید بلکه باید از انرژی هسته‌ای هم برای تولید برق استفاده کنید. تولید برق آبی در ایران هم اکنون ۱۲ درصد است. با کاهش نزولات آسمانی نیز تولید برق به این روش کاهش می‌یابد. شما نمی‌توانید همیشه به برق تولیدی از خورشید و یا باد تکیه کنید. شما باید برقی را تولید کنید که آلودگی به همراه نداشته باشد و یکی از این راه‌ها تولید برق از انرژی هسته‌ای است. کشوری، چون ایران از دانشمندان و علم لازم برخوردار است باید برق هسته‌ای تولید کند. صنعت هسته‌ای در بخش‌های مختلف دیگر مانند کشاورزی و صنعت دارای کاربرد بوده و قابل استفاده است.
وی عنوان کرد: استفاده در بخش‌های پزشکی، کشاورزی و انرژی بسیار مهم هستند. در صنعت سیمان هم از انرژی هسته‌ای استفاده می‌شود. در رابطه با اکتشافات نفتی هم می‌توان از انرژی هسته‌ای استفاده کرد. اگر دشمن، ما را از انرژی هسته‌ای محروم کند در بسیاری از حوزه‌ها عقب می‌افتیم. علاوه بر بخش غنی‌سازی اورانیوم حوزه‌های مختلف دیگری هم وجود دارد. انرژی هسته‌ای می‌تواند بر اقتصاد و صنعت ما اثرگذار باشد.